سلامت دندان سالمندان: پیشگیری از مشکلات شایع سلامت دهان و دندان سالمندان

مقدمه

سلامت دندان سالمندان یکی از جنبه‌های حیاتی سلامت کلی در دوران سالمندی است. با افزایش سن، تغییرات فیزیولوژیکی و وجود بیماری‌های زمینه‌ای می‌تواند سلامت دهان و دندان افراد مسن را تحت تأثیر قرار دهد. مشکلات دهان و دندان در سالمندان نه‌تنها موجب درد و ناراحتی می‌شوند، بلکه بر کیفیت زندگی، توانایی غذا خوردن، صحبت کردن و ارتباطات اجتماعی آنان نیز اثر می‌گذارند. به همین دلیل، توجه به سلامت دهان و دندان سالمندان برای حفظ تغذیه مناسب، زیبایی لبخند و سلامت روانی آن‌ها بسیار ضروری است.

اهمیت سلامت دهان و دندان در دوران سالمندی

در دوره سالمندی، سلامت دهان و دندان سالمندان برخلاف تصور رایج نه‌تنها یک موضوع جانبی نیست، بلکه نقشی حیاتی در حفظ سلامت و رفاه کلی سالمندان دارد. بسیاری از سالمندان به علت مشکلات دهانی از خوردن غذاهای مغذی صرف‌نظر می‌کنند که این امر می‌تواند به سوءتغذیه و کاهش کیفیت زندگی منجر شود. براساس پژوهش‌ها، حدود ۲۰٪ از سالمندان ایرانی هیچ‌یک از دندان‌های طبیعی خود را ندارند. از دست دادن دندان‌ها و جایگزینی آن‌ها با دندان مصنوعی می‌تواند بر توانایی جویدن و لذت بردن از غذا تأثیر منفی بگذارد و گاهی سالمند را به غذاهای نرم و کم‌ارزش تغذیه‌ای محدود کند.

همچنین سلامت دهان و دندان ضعیف سالمندان می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌هایی مانند دیابت، ذات‌الریه ناشی از آسپیراسیون و بیماری‌های قلبی عروقی را افزایش دهد. بنابراین حفظ بهداشت دهان و دندان در سالمندی نه‌تنها برای خود دهان، بلکه برای سلامت کل بدن سالمند نیز حائز اهمیت است. از سوی دیگر، مشکلات دهان و دندان می‌تواند به انزوای اجتماعی سالمندان دامن بزند. درد دندان یا بوی بد دهان ممکن است باعث شود سالمند در جمع احساس خجالت کند یا از برقراری ارتباط پرهیز نماید. داشتن دهان و دندان سالم به سالمندان کمک می‌کند با اعتماد به نفس بیشتری لبخند بزنند، به راحتی غذا بخورند و از تعاملات اجتماعی لذت ببرند. به طور کلی، سلامت دهان در دوره سالمندی جزو فاکتورهای مهم در حفظ کرامت و استقلال سالمندان به شمار می‌رود.

مشکلات شایع دهان و دندان سالمندان

با افزایش سن، احتمال بروز برخی مشکلات شایع دهان و دندان بیشتر می‌شود. در ادامه به مهم‌ترین مشکلات دهان و دندان سالمندان و دلایل پیدایش آن‌ها می‌پردازیم:

پوسیدگی دندان و خرابی دندان‌ها

پوسیدگی دندان (کرم‌خوردگی) در سالمندان شایع است، حتی در افرادی که در جوانی دندان‌های سالمی داشته‌اند. یکی از علل افزایش خطر پوسیدگی در سالمندان، خشکی دهان است. کاهش ترشح بزاق به دلایل مختلف از جمله عوارض جانبی داروهای رایج در سالمندی (مانند داروهای فشار خون، مدرها، ضدافسردگی‌ها و غیره) و خود روند پیری می‌تواند موجب خشکی دهان شود. بزاق نقش محافظتی در دهان دارد و با شستن باکتری‌ها و خنثی کردن اسیدها از پوسیدگی جلوگیری می‌کند؛ وقتی بزاق کافی وجود ندارد، باکتری‌ها فعال‌تر شده و خطر پوسیدگی دندان افزایش می‌یابد. همچنین سالمندان به دلیل مشکلات حرکتی یا بینایی ممکن است در مسواک زدن مؤثر کوتاهی کنند که این نیز تجمع پلاک‌های میکروبی و در نتیجه پوسیدگی را تسریع می‌کند. پوسیدگی می‌تواند ریشه دندان‌ها را نیز درگیر کند، به‌ویژه اگر لثه‌ها عقب‌نشینی کرده باشند و سطح ریشه بدون محافظت مینای دندان در معرض محیط دهان قرار گیرد.

پیشگیری و درمان پوسیدگی در سالمندان

برای پیشگیری از پوسیدگی دندان سالمندان، رعایت دقیق بهداشت دهان و دندان ضروری است. مسواک زدن حداقل دو بار در روز با خمیر دندان حاوی فلوراید و نخ دندان کشیدن روزانه به حذف پلاک‌ها و باقی‌مانده غذا کمک می‌کند. استفاده از دهان‌شویه‌های حاوی فلوراید یا دهان‌شویه‌های ضدعفونی‌کننده بدون الکل (که موجب خشکی بیشتر دهان نشوند) نیز می‌تواند مفید باشد. تغذیه سالم محدود از قندهای ساده، مصرف کافی آب و معاینات منظم دندانپزشکی از دیگر راهکارهای پیشگیری هستند. در صورت ایجاد پوسیدگی، مراجعه به دندانپزشک برای ترمیم (پر کردن دندان) یا درمان ریشه ضروری است. گاهی فلورایدتراپی موضعی توسط دندان‌پزشک یا تجویز خمیردندان‌ها و ژل‌های فلوراید مخصوص افراد سالمند می‌تواند به جلوگیری از پوسیدگی‌های جدید کمک کند.

بیماری‌های لثه و عفونت‌های پریودنتال

بیماری لثه (التهاب لثه و پریودنتیت) از مشکلات شایع دهان در سالمندان است. تجمع پلاک میکروبی روی دندان‌ها و لثه در طول زمان می‌تواند به التهاب و عفونت لثه منجر شود. در صورت عدم درمان، التهاب لثه می‌تواند پیشرفت کرده و به بافت‌های نگهدارنده عمقی دندان (استخوان فک) صدمه بزند که به این حالت بیماری پریودنتال پیشرفته می‌گویند. نتیجه نهایی پریودنتیت می‌تواند لق شدن و حتی از دست رفتن دندان‌ها باشد. سالمندان به دلایل مختلف از جمله ضعف ایمنی، ابتلا به دیابت یا مصرف برخی داروها مستعدتر به عفونت‌های لثه هستند. نشانه‌های بیماری لثه شامل خونریزی لثه هنگام مسواک زدن یا خوردن خوراکی‌های سفت، قرمزی و تورم لثه‌ها، بوی بد مزمن دهان و عقب رفتن لثه است.

پیشگیری و مدیریت بیماری‌های لثه

بهترین راه پیشگیری از بیماری لثه، رعایت بهداشت روزانه دهان و دندان و جرم‌گیری منظم توسط دندان‌پزشک است. سالمندان باید مراقب علائم اولیه التهاب لثه (مانند خونریزی لثه) باشند و در صورت مشاهده، هر چه زودتر به دندانپزشک مراجعه کنند. مسواک زدن صحیح (با مسواک نرم و حرکات ملایم در امتداد خط لثه) و استفاده روزانه از نخ دندان به برداشتن پلاک‌های میکروبی بین دندان‌ها کمک می‌کند. دهان‌شویه‌های آنتی‌باکتریال (طبق تجویز دندانپزشک) در برخی موارد برای کاهش باکتری‌های دهان توصیه می‌شود. در صورت ابتلا به بیماری لثه، انجام جرم‌گیری تخصصی و درمان‌های پریودنتال (مانند کورتاژ لثه یا جراحی‌های لثه در موارد پیشرفته) ممکن است لازم شود. همچنین کنترل بیماری‌های سیستمیک مرتبط (مثلاً کنترل قند خون در دیابتی‌ها) به بهبود سلامت لثه کمک می‌کند.

خشکی دهان (xerostomia) در سالمندان

خشکی دهان مشکل رایجی در سالمندان است که می‌تواند به مشکلات متعددی منجر شود. همان‌طور که گفته شد، کاهش بزاق دهان اغلب به دلیل عوارض داروهای مصرفی یا بیماری‌های مزمن در سالمندان رخ می‌دهد. احساس خشکی مداوم در دهان می‌تواند جویدن و بلع غذا را برای سالمند دشوار کند و حس چشایی را کاهش دهد. همچنین خشکی دهان باعث افزایش خطر پوسیدگی دندان و بیماری لثه می‌شود، زیرا بزاق کافی برای محافظت از دندان‌ها وجود ندارد. نشانه‌های خشکی دهان شامل تشنگی مداوم، خشکی و ترک گوشه‌های لب، سختی در بلع غذاهای خشک و احساس سوزش یا تغییر طعم در دهان است.

راه‌های پیشگیری و رفع خشکی دهان

برای کاهش خشکی دهان در سالمندان، نوشیدن مکرر جرعه‌های آب در طی روز بسیار کمک‌کننده است. سالمندان باید مصرف مایعات خود را افزایش دهند و به خصوص آب ساده را جایگزین نوشیدنی‌های شیرین یا کافئین‌دار کنند. جویدن آدامس یا مکیدن آب‌نبات‌های بدون قند می‌تواند ترشح بزاق را تحریک کند. پرهیز از مصرف سیگار و سایر دخانیات و همچنین محدود کردن مصرف الکل و نوشیدنی‌های کافئین‌دار (چای پررنگ، قهوه) ضروری است، زیرا این موارد خشکی دهان را تشدید می‌کنند. استفاده از مرطوب‌کننده‌های دهانی یا بزاق مصنوعی (طبق نظر پزشک یا دندانپزشک) برای موارد خشکی شدید مفید است. برخی دهان‌شویه‌های خاص یا اسپری‌های بزاق substitute در داروخانه‌ها موجودند که می‌توانند موقتاً خشکی دهان را برطرف کنند. در نهایت، مشورت با پزشک درباره داروهای مصرفی سالمند نیز اهمیت دارد؛ ممکن است پزشک بتواند داروی جایگزینی با عارضه خشکی دهان کمتر تجویز کند یا دوز دارو را تنظیم نماید. اگر سالمند از خشکی دهان رنج می‌برد، حتماً باید این موضوع را به دندانپزشک خود اطلاع دهد تا راهنمایی‌های لازم ارائه شود.

از دست دادن دندان‌ها و پروتزهای دندانی (دندان مصنوعی)

بسیاری از افراد سالمند تعدادی از دندان‌های خود را در اثر پوسیدگی یا بیماری لثه از دست داده‌اند. از دست دادن دندان نه‌تنها توانایی جویدن را مختل می‌کند، بلکه می‌تواند بر تکلم و زیبایی چهره نیز اثر بگذارد. راه‌حل رایج برای جایگزینی دندان‌های از دست‌رفته، استفاده از دندان مصنوعی کامل یا پارسیل (پروتزهای متحرک) یا در مواردی کاشت ایمپلنت است. دندان مصنوعی به دلیل هزینه مناسب‌تر و عدم نیاز به جراحی، میان سالمندان طرفداران زیادی دارد. با این حال، استفاده از دندان مصنوعی نیز چالش‌های خاص خود را دارد. اگر پروتز به‌درستی تنظیم نشود یا فرد به بهداشت آن توجه نکند، می‌تواند باعث التهاب لثه زیر پروتز، زخم‌های دهانی یا عفونت قارچی (مثلاً برفک دهان) شود. بسیاری از سالمندان تصور می‌کنند پس از دریافت دست دندان کامل دیگر نیازی به رعایت بهداشت دهان ندارند، در حالی که این تصور نادرست است. بافت لثه و مخاط دهان همچنان نیاز به تمیز شدن و مراقبت دارد و خود پروتز نیز باید روزانه تمیز شود تا تجمع میکروب‌ها و رسوبات بر روی آن باعث عفونت نشود.

مراقبت از دندان مصنوعی و سلامت دهان بی‌دندان

سالمندانی که از دندان مصنوعی استفاده می‌کنند باید به صورت روزانه آن را مثل دندان طبیعی تمیز کنند. توصیه می‌شود حداقل یک بار در روز پروتز دندانی از دهان خارج شده و با مسواک نرم و آب شسته شود. برای پیشگیری از آسیب، بهتر است هنگام تمیز کردن پروتز، یک ظرف آب زیر دست نگه داشته شود تا اگر پروتز از دست افتاد، نشکند. هر شب دندان‌های مصنوعی را از دهان خارج کرده و در ظرف آب یا محلول مخصوص (آب نمک یا محلول شستشوی پروتز) قرار دهید تا هم پروتز خشک نشود و هم بافت‌های دهان استراحت کنند. پس از درآوردن پروتز، لثه‌ها و زبان را با یک مسواک بسیار نرم به آرامی مسواک بزنید و ماساژ دهید تا تمیز شده و جریان خون در بافت‌ها حفظ شود. در صورتی که سالمند هیچ دندان طبیعی در دهان ندارد، باز هم باید روزی دو بار لثه‌ها، زبان و سقف دهان را با مسواک نرم تمیز کند. این کار از تجمع باکتری‌ها و بوی بد یا عفونت قارچی جلوگیری می‌کند.

همچنین توجه به تناسب و سالم بودن پروتز دندانی بسیار مهم است. در صورت لق شدن یا شکستگی دندان مصنوعی که منجر به زخم شدن لثه یا درد می‌شود، باید برای تنظیم مجدد یا تعویض پروتز به دندانپزشک مراجعه کرد. هر گونه زخم یا برآمدگی غیرطبیعی در دهان سالمند (به‌ویژه زیر پروتز) باید جدی گرفته شود، زیرا می‌تواند نشانه عفونت یا حتی ضایعات پیش‌سرطانی باشد و نیاز به بررسی دندانپزشکی دارد.

سایر مشکلات دهان و دندان در سالمندان

علاوه بر موارد فوق، سالمندان ممکن است با مشکلات دیگری نیز مواجه شوند. حساسیت دندانی بر اثر عقب‌رفتگی لثه و ساییدگی مینای دندان در طول سال‌ها ممکن است ایجاد شود که موجب درد لحظه‌ای دندان‌ها در برابر سرما، گرما یا مواد شیرین می‌گردد. استفاده از خمیردندان‌های ضدحساسیت و مراقبت از لثه می‌تواند کمک‌کننده باشد. ضایعات قارچی دهان مانند برفک (کاندیدیازیس دهانی) در سالمندان به‌ویژه در افرادی که از دندان مصنوعی استفاده می‌کنند یا سیستم ایمنی ضعیفی دارند دیده می‌شود؛ رعایت بهداشت دهان و تمیز کردن پروتز و مراجعه به پزشک برای دریافت داروهای ضدقارچ لازم است.

ضایعات سرطانی دهان نیز در سنین بالا شیوع بیشتری دارد، به‌خصوص در سالمندانی که سابقه مصرف دخانیات طولانی‌مدت دارند. معاینات منظم دهان توسط دندانپزشک می‌تواند به تشخیص زودهنگام تغییرات مشکوک (مانند زخم‌های مزمن، لکه‌های سفید یا قرمز در مخاط دهان) کمک کند. در نهایت، ترکیبی از عوامل مرتبط با افزایش سن می‌تواند به کاهش حس چشایی، مشکل در بلع یا مشکلات مفصل فک (اختلال عملکرد فکی) نیز منجر شود که هریک نیاز به ارزیابی و مدیریت تخصصی دارد.

روش‌های پیشگیری از مشکلات دهان و دندان در سالمندان

با وجود افزایش احتمال مشکلات دهان و دندان در دوران سالمندی، خوشبختانه بسیاری از این مشکلات با اقدامات پیشگیرانه مناسب قابل کنترل هستند. در این بخش به راهکارهای پیشگیری از مشکلات شایع دهان و دندان سالمندان می‌پردازیم. هدف این است که سالمندان بتوانند حتی در سنین بالا نیز از دهان و دندان سالم و کارآمد بهره‌مند باشند و لبخندی زیبا را حفظ کنند.

رعایت بهداشت روزانه دهان و دندان

اساس پیشگیری در هر سنی، به‌ویژه در سالمندان، رعایت روزانه بهداشت دهان است. سالمندان باید حداقل دو بار در روز با خمیر دندان حاوی فلوراید مسواک بزنند و روزانه از نخ دندان یا تمیزکننده‌های بین‌دندانی استفاده کنند. مسواک‌های نرم برای جلوگیری از آسیب به لثه توصیه می‌شوند. همچنین در صورت وجود محدودیت‌های جسمی (مانند لرزش دست، آرتروز یا ضعف بینایی) استفاده از مسواک برقی یا دسته‌های ضخیم‌شده برای مسواک می‌تواند به سالمند کمک کند راحت‌تر مسواک بزند. مراقبین می‌توانند در پیچیدن یک حوله یا نوار دور دسته مسواک دستی برای ضخیم‌تر شدن آن کمک کنند تا سالمند بهتر آن را در دست بگیرد. برای تمیز کردن فواصل بین دندانی در سالمندانی که استفاده از نخ دندان برایشان دشوار است، می‌توان از نگهدارنده‌ی نخ دندان (دسته نخ) یا مسواک بین‌دندانی کمک گرفت. علاوه بر مسواک و نخ دندان، دهان‌شویه‌های مناسب نیز نقش کمک‌کننده دارند. دهان‌شویه فلورایددار شب‌ها قبل از خواب می‌تواند مقاومت دندان‌ها را در برابر پوسیدگی افزایش دهد. دهان‌شویه‌های ضدعفونی‌کننده (مانند کلرهگزیدین) باید فقط با تجویز دندانپزشک و به مدت محدود به کار روند، زیرا مصرف طولانی آنها می‌تواند عوارضی مثل تغییر رنگ دندان یا برهم زدن تعادل باکتری‌های دهان داشته باشد. مهم است که سالمندان پس از مسواک شبانه از خوردن و آشامیدن خودداری کنند تا اثر محافظتی خمیردندان و دهان‌شویه از بین نرود.

تغذیه سالم و آب‌رسانی کافی

تغذیه سالم تأثیر بسزایی بر سلامت دهان و دندان سالمندان دارد. رژیم غذایی باید سرشار از میوه‌ها و سبزیجات تازه، پروتئین کم‌چرب و لبنیات باشد تا مواد مغذی لازم برای حفظ سلامت لثه و دندان‌ها فراهم شود. مصرف کلسیم و ویتامین D کافی برای جلوگیری از پوکی استخوان فک و از دست رفتن دندان‌ها اهمیت دارد. سالمندان باید مصرف قند و شیرینی‌جات را محدود کنند؛ خوردن مکرر تنقلات شیرین یا چسبنده (مانند شیرینی‌ها، کارامل، انجیر خشک و غیره) خطر پوسیدگی دندان را افزایش می‌دهد. به جای آن، میان‌وعده‌های سالم مانند لبنیات کم‌قند، میوه‌های تازه خرد شده یا آجیل (با احتیاط برای کسانی که توان جویدن دارند) توصیه می‌شود.

نوشیدن آب کافی نیز هم برای سلامت عمومی و هم سلامت دهان ضروری است. آب آشامیدنی فلورایددار (در شهرهایی که آب فلوراید دارد) به پیشگیری از پوسیدگی کمک می‌کند. در صورت خشکی دهان، جرعه جرعه نوشیدن آب در طول روز دهان را مرطوب نگه می‌دارد. سالمندان بهتر است همیشه یک بطری آب در دسترس داشته باشند و به طور منظم بنوشند. مصرف بیش از حد نوشیدنی‌های شیرین گازدار یا آب‌میوه‌های صنعتی نیز مضر است، چرا که قند بالا و خاصیت اسیدی آن‌ها به دندان‌ها آسیب می‌زند. در صورت مصرف این نوشیدنی‌ها، بلافاصله دهان با آب شسته شود.

معاینات منظم دندان‌پزشکی و اقدامات پیشگیرانه

حتی اگر سالمند احساس درد یا مشکل خاصی در دهان و دندان نداشته باشد، معاینه منظم دندان‌پزشکی حداقل سالی یک بار توصیه می‌شود. دندانپزشک می‌تواند مشکلات پنهان را پیش از پیشرفت تشخیص دهد؛ برای مثال یک پوسیدگی کوچک، یک ناحیه التهاب لثه یا یک ناصافی در پروتز دندانی که هنوز باعث درد نشده است. جرم‌گیری دوره‌ای برای برداشتن رسوبات از روی دندان‌ها و زیر لثه به سالم ماندن لثه‌ها کمک می‌کند. همچنین دندانپزشک می‌تواند آموزش‌های به‌روز بهداشت دهان را به سالمند و خانواده‌اش ارائه دهد یا ابزارهای کمکی مناسب (مثل مسواک ویژه، خمیردندان حاوی فلوراید با دوز بالاتر، ژل فلوراید یا دهان‌شویه خاص) را توصیه کند.

برای سالمندانی که ریسک پوسیدگی بالایی دارند (مثلاً کسانی که خشکی دهان شدید دارند یا سابقه پوسیدگی‌های متعدد در مدت کوتاه)، دندانپزشک ممکن است درمان‌های پیشگیرانه مثل وارنیش فلوراید یا سیلانت (درزگیری شیار دندان‌ها) انجام دهد. در مورد افرادی که تمام دندان‌های خود را از دست داده‌اند، دندانپزشک وضعیت بافت‌های دهانی و پروتز را بررسی می‌کند تا مطمئن شود پروتز سالم و بدون مشکل است. به یاد داشته باشیم که با افزایش سن، اعصاب دندان‌ها ممکن است حساسیت کمتری نشان دهند و یک دندان حتی در صورت پوسیدگی عمیق ممکن است درد زیادی نداشته باشد؛ لذا معاینه توسط دندانپزشک برای کشف مشکلات پنهان اهمیت مضاعفی در سالمندان دارد.

سبک زندگی سالم و ترک عادات مضر

سیگار کشیدن و مصرف دخانیات از مهم‌ترین عوامل آسیب‌رسان به سلامت دهان در هر سنی به‌شمار می‌رود و اثرات تجمعی آن در سالمندی بیشتر نمایان می‌شود. استعمال دخانیات خطر ابتلا به سرطان دهان، بیماری شدید لثه و از دست رفتن دندان‌ها را به‌شدت افزایش می‌دهد. ترک سیگار در هر سنی مفید است و می‌تواند به بهبود سلامت دهان سالمند کمک کند. مصرف الکل نیز اگر چه در حد متعادل شاید اثر زیادی نداشته باشد، اما مصرف مداوم و زیاد الکل می‌تواند خشکی دهان را تشدید کرده و خطر مشکلات کبدی و دهانی را بالا ببرد. بهتر است سالمندان از مصرف الکل خودداری کنند یا آن را به حداقل برسانند.

فعالیت بدنی منظم و کنترل بیماری‌های مزمن نیز بخشی از سبک زندگی سالم است که به طور غیرمستقیم بر سلامت دهان اثر دارد. به عنوان مثال، کنترل دیابت به جلوگیری از پیشرفت سریع بیماری‌های لثه کمک می‌کند، چون دیابت کنترل‌نشده می‌تواند عفونت‌های دهانی را شدیدتر کند و التیام بافت‌های لثه را به تأخیر بیندازد. همچنین برخی سالمندان عادت‌هایی مانند دندان‌قروچه (براکسیسم) دارند که می‌تواند به سایش دندان‌ها و دردهای فکی منجر شود؛ مراجعه به دندانپزشک برای تهیه محافظ دهانی شبانه (نایت گارد) در این موارد توصیه می‌شود.

نقش مراقبین در حفظ سلامت دهان و دندان سالمندان

بسیاری از سالمندان به دلیل کهولت سن یا ابتلا به بیماری‌هایی مانند آرتروز شدید، سکته مغزی یا دمانس (زوال عقل) ممکن است توانایی کامل برای رعایت بهداشت دهان خود را نداشته باشند. در چنین مواردی کمک و نظارت مراقبین بسیار مهم است. مراقبین (اعم از اعضای خانواده یا پرستاران سالمند) باید اطمینان حاصل کنند که سالمند روزانه دندان‌های خود را مسواک می‌زند و در صورت نیاز به او در مسواک زدن کمک کنند. برای سالمندانی که دچار اختلال حافظه هستند، یادآوری مراحل مسواک زدن و ایجاد یک برنامه منظم (مثلاً مسواک بعد از صبحانه و قبل از خواب هر روز) می‌تواند مفید باشد.

گاهی مراقب نیاز است مستقیماً عمل مسواک زدن یا نخ کشیدن را برای سالمند انجام دهد، به خصوص در سالمندانی که توانایی فیزیکی کافی یا هماهنگی لازم را از دست داده‌اند. در مورد دندان‌های مصنوعی نیز مراقبین نقش مهمی دارند. باید به سالمند یادآوری کنند که پروتزهای خود را هر روز تمیز کند و شب‌ها از دهان خارج نماید. اگر سالمند در تمیز کردن پروتز مشکل دارد، مراقب می‌تواند این کار را انجام دهد یا او را راهنمایی کند. همچنین مراقبین باید دهان سالمند بی‌دندان را هم بررسی و تمیز کنند؛ برای مثال با یک گاز مرطوب یا مسواک نرم روی لثه‌ها و زبان سالمند را تمیز کنند تا بقایای غذا و پلاک‌ها پاک شود. این کار به‌ویژه در سالمندانی که هوشیاری کمی دارند یا در بستر هستند (برای پیشگیری از ذات‌الریه آسپیراسیون) اهمیت دارد.

نکته دیگر توجه به علائم درد یا عفونت دهان در سالمندان است. سالمندی که شاید نتواند درد یا ناراحتی خود را به‌خوبی بیان کند، ممکن است علائمی مثل امتناع از غذا خوردن، لمس کردن صورت یا فک، بدخلقی یا کاهش تعامل از خود نشان دهد. مراقبین باید هوشیار باشند و در صورت مشکوک شدن به مشکل دهانی، سالمند را برای معاینه نزد دندانپزشک ببرند. آموزش مراقبین در زمینه بهداشت دهان سالمندان می‌تواند تا حد زیادی از مشکلات جدی جلوگیری کند. خوشبختانه امروزه منابع آموزشی و مراکز سالمندی تخصصی برای کمک به خانواده‌ها در این زمینه وجود دارد.

جمع‌بندی و خدمات مراقبتی در سالمندی

در مجموع، سلامت دندان سالمندان تأثیر مستقیم بر سلامت جسمی و روانی آنان دارد. با شناخت مشکلات شایع دهان و دندان در دوران سالمندی و به‌کارگیری اقدامات پیشگیرانه – از بهداشت روزانه و تغذیه مناسب گرفته تا معاینات منظم دندانپزشکی – می‌توان به میزان زیادی از بروز مشکلات دردناک و پرهزینه جلوگیری کرد. همچنین نقش خانواده و مراقبین در حمایت از سالمندان و کمک به حفظ بهداشت دهانشان بسیار پررنگ است. رعایت این نکات باعث می‌شود سالمندان دوران سالمندی را با دهانی سالم‌تر، لبخندی زیباتر و آسایش بیشتر سپری کنند.

در هتل سالمندی نسل نقره‌ای نیز به تمام جنبه‌های سلامت سالمندان از جمله بهداشت دهان و دندان توجه ویژه‌ای می‌شود. در این مرکز، برنامه‌های مراقبتی شامل کمک به انجام بهداشت روزانه دهان، نظارت بر تغذیه‌ی مناسب و هماهنگی برای معاینات دوره‌ای دندان‌پزشکی در صورت لزوم فراهم شده است. کادر مجرب این مجموعه با دانش به‌روز، به سالمندان عزیز یاری می‌رسانند تا ضمن بهره‌مندی از خدمات اقامتی و رفاهی، از سلامت دهان و دندان خوبی برخوردار باشند. برای آشنایی بیشتر با خدمات و امکانات این مرکز می‌توانید به صفحه معرفی هتل سالمندی نسل نقره‌ای مراجعه کنید. همچنین مقالات مفید دیگری پیرامون سلامت سالمندان در بخش مقالات وب‌سایت قابل دسترسی است. با مراقبت صحیح و استفاده از حمایت مراکز تخصصی سالمندی، می‌توان دوران سالمندی را دوران شکوفایی و سلامت دهان و دندان نامید.