احساس تنهایی در سالمندان

افراد سالمند در برابر تنهایی و انزوای اجتماعی آسیب‌پذیر هستند. این موضوع می‌تواند به طور جدی بر سلامت آنان تاثیر بگذارد. با این حال حتی اگر سالمند به تنهایی زندگی می‌کند و بیرون رفتن از خانه برایش سخت است، باز هم راه‌هایی برای غلبه بر تنهایی وجود دارد.
میلیون‌ها نفر از سالمندان در سراسر جهان به تنهایی زندگی می‌کنند. برای نمونه براساس آمار در کشور انگلستان بیش از دو میلیون نفر با سن بیش از 75 سال، تنها زندگی می‌کنند. همچنین بیش از یک میلیون نفر از افراد سالمند اظهار داشته‌اند که مدتی بیش از یک ماه را بدون اینکه با دوست، همسایه یا عضوی از خانواده صحبت کرده باشند، سپری کرده‌اند!

دلایل تنهایی سالمندان

با افزایش سن و شروع روند سالمندی، روابط اجتماعی فرد محدودتر می‌شود. دوستان سالمند فرد، فوت می‌کنند. افراد خانواده مستقل می‌شوند و خانواده خود را تشکیل می‌دهند. مشکلات جسمی ناشی از سالمندی و بیماری، خروج فرد را از خانه و سر زدن به دوستان و آشنایان دشوار می‌سازد.

همچنین گاهی اوقات سالمندان به خاطر بیماری‌هایی چون ضعف بینایی و شنوایی، بی‌اختیاری و استفاده از وسایل کمک پزشکی احساس شرمساری و سرافکندگی می‌کنند و از حضور در اجتماعات پرهیز می‌کنند.به هر حال احساس تنهایی ممکن است به پایین آمدن کیفیت زندگی، افسردگی و کاهش شدید سلامت جسمانی فرد منجر شود.

بر اساس تحقیقات دانشگاه سن فرانسیسکو، خطر مرگ در افراد تنهای 60 سال به بالا، تا 45 درصد افزایش می‌یابد. همچنین توانایی‌های جسمی و ذهنی آنان تا 59 درصد کاهش می یابد. در نتیجه توانایی آنان را برای انجام فعالیت‌های روزانه به شدت کم می شود.پژوهشگران معتقدند که اثرات جسمانی تنهایی بر بدن انسان به اندازه استرس مزمن، خطرناک است.

تنهایی، تولید هورمون‌های استرس مانند کورتیزول را افزایش می‌دهد. این هورمون‌ها باعث التهاب می‌شوند و سیستم ایمنی را مختل می‌نمایند. در نتیجه زمینه بروز بیماری‌های روحی و مشکلات مزمن مربوط به سلامتی همچون بیماری قلبی، دیابت و آلزایمر را فراهم می‌کنند.

راهکارهایی برای مراقبت از سالمندان در معرض تنهایی

داشتن ارتباطات اجتماعی نقش بسیار مهمی در سلامت روانی سالمندان و پیشگیری از افسردگی دارد. اطرافیان سالمندان در این خصوص می‌توانند نقش مهمی داشته باشند. در ادامه راهکارهایی برای ایجاد و تقویت این پیوندهای اجتماعی معرفی می‌شوند.

• سعی کنید با دوستان و همسایگان فرد سالمندتان ارتباط برقرار کنید. بیشتر اوقات چنانچه از این افراد بخواهید با دیدارها و تماس‌های کوتاه از حال سالمندتان مطلع شوند به خوبی خواهند پذیرند. ارتباطات سالمندان با همسایگان و افراد قابل اعتمادی که در اطرافشان زندگی می‌کنند بسیار مفید خواهد بود.

• سعی کنید زمانی را برای بازدید از فرد سالمند مشخص نمایید. برنامه‌ریزی برای یک فعالیت یا تفریح، حتی نشستن و صحبت کردن و صرف حضور شما در کنار او بسیار ارزشمند است. هیچ چیز به اندازه حضور نوه‌ها در کنار سالمندان برایشان لذت بخش نیست.

• سرگرمی‌ها و علایق آنان را پیدا کنید. ببینید چه چیزی و کاری آنان را خوشحال می‌کند. با آنان درباره این علایق صحبت کنید و برای خرسند شدن و سرگرمی آنان وقت بگذارید.

• چنانچه فرد سالمند از سلامت نسبی جسمانی برخوردار است وی را به گردش و مسافرت ترغیب کنید. این سفرها علاوه بر اینکه موجب نشاط و شادابی آنان می‌شود، ارتباطات اجتماعی و دایره دوستان آنان را گسترده‌تر می‌کند.

• فرد سالمند را به تشویق به ورزش کنید. ورزش و تحرک باعث ترشح اندورفین در بدن می‌شود. این هورمون علاوه بر کاهش استرس باعث می‌شود احساس بهتری داشته باشند. ورزش کردن مخصوصا در سالمندان، جریان خون و انعطاف‌پذیری بدن را بهبود می‌بخشد و تصویر جسمانی بهتری را به آنان القا می‌کند. تصویر جسمانی بهتر عزت نفس و تمایل به ارتباطات اجتماعی را افزایش می‌دهد و از انزوای آنان جلوگیری می‌کند. ورزش کردن در باشگاه‌ها و به صورت دسته جمعی علاوه بر مزایای ورزش انفرادی، جنبه سرگرمی آن را پررنگ‌تر می‌کند و از تنهایی و انزوا جلوگیری می‌کند.

• سالمندان را علاوه بر ارتباط با هم سن و سالان، به ارتباط با جوانان نیز تشویق کنید. ارتباط و وقت گذراندن با جوانان باعث سرزندگی و نشاط سالمندان می‌شود. با این حال شاید جوانان تمایل زیادی برای این ارتباط نداشته باشند. بنابراین از سالمندان بخواهید که برای باز کردن باب گفتگو پیش‌قدم شوند. به آنان یادآوری کنید که مسائل و صحبت‌های زیادی را برای مطرح کردن دارند و جوانان می‌توانند از تجربیات ارزنده آنان بهره‌مند شوند.

توصیه‌هایی به سالمندان برای غلبه بر تنهایی

بعضی افراد معمولا از فعالیت‌های انفرادی مانند مطالعه و کارها و هنرهای دستی بیشتر لذت می‌برند. بعضی دیگر از افراد فعالیت‌های اجتماعی را بیشتر ترجیح می‌دهند. اما به هر حال با افزایش سن و به دلایلی چون پایین آمدن سوخت و ساز بدن، کمتر شدن اشتها و عوارض جانبی داروها، بیشتر افراد تمایل بیشتری به نشستن و استراحت کردن دارند. با این حال برای جلوگیری از تنهایی و انزوای اجتماعی در سالمندان این توصیه‌ها می‌توانند سودمند باشند.

• با گشاده‌رویی و لبخند زدن از فرصت‌های ممکن برای صحبت و ارتباط با دیگران استفاده کنید. با صندوقدار فروشگاه یا فرد بغل دستی در پارک یا مطب پزشک سر صحبت را باز کنید و هم‌کلام شوید.

• هر گاه که احساس تنهایی و ناراحتی کردید، دوستان، همسایگان یا خانواده را برای یک دور هم نشینی مختصر یا صرف چای به خانه دعوت کنید. این کار علاوه بر اینکه تنهایی شما را برطرف می‌کند موجب خرسندی آنان نیز خواهد شد.

• خود را با سرگرمی یا مهارت جدیدی مثل بافندگی، خوشنویسی، مطالعه کتاب و باغبانی سرگرم کنید. در کتابخانه‌ها یا انجمن‌های کتابخوانی و فرهنگی عضو شوید.

• خاطرات روزانه و افکار و احساسات خود را یادداشت کنید. همچنین می‌توانید برای هفته پیش روی خود برنامه‌ریزی کنید و کارهای مورد نظر مانند رفتن به پارک، سینما، موزه، باشگاه ورزشی یا کافی شاپ را یادداشت نمایید. انتظار کشیدن برای روزهای آینده و انجام کارهای پیش رو باعث می‌شود کمتر احساس تنهایی کنید.

• از طریق تماس تلفنی با دوستان و آشنایان خود در ارتباط باشید.

• کار کردن با رایانه، گوشی‌های هوشمند و اینترنت را یاد بگیرید. با اپلیکیشن‌های ارتباطی می‌توانید به صورت صوتی و تصویری با عزیزان خود در تماس بگیرید و عکس و فیلم به اشتراک بگذارید. همچنین اینترنت دنیایی از مطالب و منابع مختلف است که می‌توانید علاقه‌مندی‌های خود را در آن جستجو کنید.

اقامت در دهکده های بازنشستگی و تندرستی مخصوص سالمندان

یک راهکار مهم در کشورهای توسعه یافته، اقامت فرد سالمند در دهکده های بازنشستگی و تندرستی است. در صورت ایجاد این دهکده ها در داخل کشور، با توجه به جامعه محور بودن بهره برداری این مراکز، می تواند کمک فراوانی به حل مسئله تنهایی سالمند کند. هم برای افرادی که در دهکده اقامت دارند هم برای افرادی که در دهکده خدمات روزانه دریافت می کنند و شب پیش خانواده‌ها بر می‌گردند.

سالمندان می‌توانند در دهکده تندرستی و بازنشستگی، در واحدهای اقامتی مستقل خود و در همسایگی افراد هم سن و سال خود اقامت کنند. در این دهکده ها خدماتی مانند کتابخانه، فضای سبز و باغبانی، باشگاه ورزشی و سالن غذاخوری ارائه می‌شود. همچنین در روزهایی، سالمندان برای گردش و بازدید از موزه‌ها، سینما و دیگر مکان‌های تفریحی از دهکده خارج می‌شوند.