افسردگی چیست؟

افسردگی یک اختلال در وضعیت سلامت روانی است که ممکن است در افراد در تمام سنین بروز کند. شاید در برخی اوقات احساس ناراحتی و شکست در فرد طبیعی باشد اما اگر این احساس دو هفته یا بیشتر طول بکشد یا مانع از آن شود که فرد بتواند کارهای روزمره خود را به طور عادی انجام دهد، احتمال ابتلا به افسردگی وجود دارد.
برخی از عواملی که خطر افسردگی را افزایش می‌دهند عبارتند از: مشکلات مربوط به سلامتی مانند ابتلا به سرطان یا سکته، ژنتیک، استرس، مشکلات در خوابیدن، انزوای اجتماعی و تنهایی، محدودیت‌های جسمی حرکتی و اعتیاد.

آیا افسردگی در سالمندان رایج است؟

افسردگی بالینی در افراد سالمند رایج است اما این به معنای عادی و طبیعی بودن آن نیست. بیش از 10 درصد از افراد سالمند افسردگی را تجربه می‌کنند. در حدود شش میلیون نفر با سن 65 سال و بیشتر در آمریکا به افسردگی سالمندی مبتلا هستند؛ با این حال تنها 10 درصد از آنان درمان می‌شوند. یکی از دلایل آن این است که سالمندان علائم افسردگی را به شکل متفاوتی بروز می‌دهند. همچنین به خاطر ابتلای سالمندان به بیماری‌های مختلف و مصرف داروهای گوناگون برای درمان، بررسی و مطالعه افسردگی در این افراد دشوار و سردرگم کننده است.
افسردگی در افراد سالمند اغلب، همراه با سایر بیماری‌ها و ناتوانی‌های جسمی بروز می‌کند و مدت آن طولانی‌تر است. این بیماری همچنین خطر بیماری‌ها و حملات قلبی و مرگ و میر ناشی از آن را افزایش می‌دهد. این نکته نشان می‌دهد که درمان افسردگی حتی اگر خفیف هم باشد بسیار اهمیت دارد.

چطور بفهمیم سالمند دچار افسردگی شده است؟

افسردگی در جوانان به صورت ناراحتی و اندوه بروز می‌کند. اما افسردگی در سالمندان بیشتر به صورت علائم جسمانی و رفتاری نمایان می‌شود: سرگیجه، احساس سردرگمی و مشکل در تمرکز، احساس خستگی، اختلال در خوابیدن، تغییر در وزن و اشتها، عدم تمایل به ترک منزل و لذت نبردن از چیزهایی که قبلا لذت‌بخش بوده است. یکی دیگر از نشانه‌های افسردگی زیاد فکر کردن به مرگ است که در این صورت بایستی حتما مورد توجه قرار گیرد.

چه عواملی باعث بروز افسردگی در سالمندان می شود؟

سه عامل اصلی در افسردگی سالمندان عبارتند از:

1. ضعف سلامت جسمانی

بیماری‌های جسمی به شکل مستقیم و غیرمستقیم در افسردگی نقش دارند. مواردی چون سرطان، بیماری های تیروئیدی و حتی عفونت‌ها باعث افسردگی می‌شوند. همچنین شرایط پزشکی خاص همچون آرتریت (التهاب مفاصل) و کاهش تحرک که توانایی اداره فرد بر خویش را کاهش می‌دهد و باعث کمک خواستن از دیگران می‌شود نیز افسردگی را تشدید می‌کند.
از دست دادن استقلال و حس کرامت فردی نیز ممکن است به افسردگی شخص منجر شود. گاهی اوقات هم داروهایی که برای درمان بیماری‌ها تجویز می‌شوند باعث افسردگی می‌شوند، مانند داروهای فشار خون، استروئیدها و داروهای ضددرد.

2. انزوای اجتماعی

گاهی اوقات افراد با افزایش سن از دوستان، خانواده، گروه‌ها و انجمن‌ها جدا می‌شوند. این ممکن است به خاطر مرگ دوستان و آشنایان باشد، یا اینکه به علت مشکلات ناشی از افزایش سن، حضور فرد در جمع و بازدید از آنان برایش دشوار شده باشد.

3. فقدان و از دست دادن

افراد سالمند در طول زندگی خود با انواع فقدان‌ها روبرو می‌شوند. از دست دادن اعضای خانواده و دوستان، سلامتی و خانه، مواردی از این قبیل هستند. گرچه بعضی از افراد با چنین شرایط سختی سازگاری می‌یابند اما تجربه‌های مکرر این چنین، ممکن است به افسردگی بینجامد.

برای مواجهه با افسردگی در سالمندان چه باید کرد؟

• فرد سالمند از یک روان شناس برای درمان کمک بگیرد.

• کمک کنید فرد سالمند خودش را فعال نگاه دارد تا احساس بهتری داشته باشد. هرچند تحرک و فعالیت بدنی به خاطر مشکلات جسمانی در سالمندان دشوار است، اما ارزشش دارد. اگر در خانه تنها زندگی می‌کند، برای تحرک از خانه خارج شود تا افکار گوناگون به او حمله‌ور نشود.

• لازم است فرد سالمند ارتباط خود را با خانواده و دوستان حفظ نماید، از کتابخانه‌های عمومی بازدید کند و گاهی برای غذا خوردن بیرون برود.

• فرد سالمند غذاهای مناسب بخورد تا ویتامین‌ها و مواد معدنی لازم را به بدن برساند. از زیاده‌روی در مصرف شکلات، بیسکوییت و شیرینی پرهیز کند، زیرا فاقد مواد معدنی ویتامین‌ها هستند.

• دقت کنید که افسردگی یک بیماری است نه نشانه ضعف. سالمند دچار افسردگی تنبل نیست و قصد مایوس کردن دیگران را هم ندارد.

• سالمند نباید احساساتش را درون خود نگه دارد و باید با یک نفر دیگر در میان بگذارد.

• از اینکه سالمند خواب مناسب ندارد نگران نباشد، چرا که مشکلات خواب با درمان افسردگی از میان می‌رود.

• فرد سالمند بدون مشورت و اجازه پزشک نباید داروهای خود را تغییر دهد. در صورت داشتن عوارض جانبی داروها، به پزشک یا پرستار اطلاع دهد.

• از معنویات و امور مذهبی برای آرامش بیشتر کمک بگیرد.

روش های درمان افسردگی سالمندان

افسردگی حتی نوع شدید آن قابل درمان است، اما بایستی به محض آن که متوجه نشانه‌های آن شدید برای درمان اقدام کنید. اگر راهکارهای بخش قبل در بهبود افسردگی کارساز نباشد، بایستی از روش‌های درمانی برای افسردگی استفاده کرد:

1. روان درمانی یا مشاوره

در این روش درمانگر یا مشاور با گفتگو به فرد کمک می‌کند تا احساسات، افکار و رفتار مشکل‌ساز را شناسایی کند و تغییر دهد. درمانگر می‌کوشد تا ارتباط میان افسردگی و آنچه که در گذشته برای فرد سالمند اتفاق افتاده را پیدا کند. همچنین گاهی اوقات ممکن است نوع افکار و رفتاری که فرد بروز می‌دهد باعث افسردگی وی شود. در اینجا درمانگر به فرد کمک می‌کند تا به شکل واقع بینانه‌تری به مسائل بنگرید تا احساس بهتری داشته باشید.

2. تجویز داروهای ضدافسردگی

هنگامی که فرد افسرده علائمی چون خواب ناکافی، کاهش اشتها و وزن (یا برعکس پرخوری و اضافه وزن) داشته باشد یا مدت دوره افسردگی طولانی شود، فرد متخصص دارو تجویز می‌کند. حدود 50 تا 60 درصد افراد با داروهای ضدافسردگی درمان می‌شوند. با توجه به تنوع این داروها، به آسانی می‌توان دارویی را تجویز کرد که در درمان فرد موثر باشد. تحقیقات نشان می‌دهد که بعضی از داروهای مفید در افسردگی سالمندان، برای درمان افراد جوان‌تر موثر نیست. بایستی در هنگام تجویز این داروها برای سالمندان، عوارض جانبی و امکان تداخل با دیگر داروها را مدنظر قرار داد.

3. درمان با الکتروشوک

در این روش که در بیمارستان و در شرایط کنترل شده و در بی‌هوشی عمومی فرد انجام می‌شود جریان الکتریکی به مغز فرد اعمال می‌گردد. در موارد افسردگی شدید و هنگامی که زندگی فرد با خطر روبرو است (مثل خطر خودکشی)، یا در افسردگی متوسط و شدید که دیگر روش‌های درمانی جوابگو نبوده‌اند، این راهکار پیشنهاد می‌شود.

چالش‌های درمان افسردگی در سالمندان

معمولا خجالت و شرمندگی به خاطر ابتلا به بیماری روانی و درمان آن احساسی است که در بیشتر مبتلایان به افسردگی وجود دارد و حتی در سالمندان بیشتر است. این احساس باعث می‌شود که سالمند مبتلا به افسردگی از اظهار این بیماری به دیگران و حتی خودش، پرهیز کند.
همان طور که گفته شد معمولا علائم افسردگی در سالمندان بیشتر به صورت ناراحتی‌های جسمی نمایان می‌شود و این باعث تاخیر در شناسایی و درمان بیماری می‌گردد. گاهی اوقات هم سالمندان به خاطر ناامیدی به درمان، تنهایی، مرگ عزیزان، عوارض جانبی یا هزینه بالا از مصرف دارو خودداری می‌کنند.

نقش اطرافیان و دوستان در قبال سالمندی که به افسردگی مبتلا است

• نتیجه گیری اگر متوجه علائم یا ابتلای فرد به افسردگی شده‌اید، وی را تشویق به اقدام برای درمان کنید. به او بگویید که افسردگی یک بیماری عادی و قابل درمان است. گاهی اوقات فرد افسرده تصور می‌کند افسردگی به پریشانی روانی منجر می‌شود که لازم است وی را متوجه این اشتباه کرد.

• از آنجا که افراد افسرده به سرعت خسته می‌شوند در کارهایی مثل خرید و تمیزکاری به آن‌ها کمک کنید.

• آن‌ها را مجبور به صحبت نکنید. همین که کسی پیششان باشد می‌تواند مفید باشد.

• به آن‌ها پیشنهاد کنید برای رفتن به جاهایی که می‌خواهند بروند، مثل رستوران، کتابخانه یا مرکز خرید همراهیشان کنید. اما آن‌ها را برای انجام کاری یا رفتن به بیرون از خانه مجبور نکنید، چون در صورتی که تحت فشار زیاد و اجبار قرار بگیرند از انجام آن کار سر باز می‌زنند.

• درباره افراد افسرده قضاوت نکنید و حامی و پشتیبان آنان باشید. آن‌ها نیازمند کمک و دلگرمی

نتیجه گیری

در پایان لازم است دوباره تاکید می‌شود که افسردگی یک بیماری قابل درمان و در برخی موارد اجتناب ناپذیر است اما با پیروی از یک سبک زندگی سالم می‌توان سلامت ذهنی را حفظ و خطر ابتلا به افسردگی را کاهش داد. با تحرک جسمانی، تغذیه سالم، خواب شبانه کافی، تماس با دوستان و خانواده و حضور در فعالیت‌های مورد علاقه می‌توان از افسردگی جلوگیری کرد.